jueves, 28 de julio de 2022

Los Martinez Biel, dentistas en Xinzo de Limia (Stories y biografías borrosas...y algunos textos de Carlos Casares)


LOS MARTINEZ BIEL, "DENTISTAS" EN XINZO DE LIMIA-OURENSE

(STORIES Y BIOGRAFÍAS BORROSAS...Y ALGUNOS TEXTOS DE CARLOS CASARES)


por David SIMÓN -LORDA


El dentista limiano Fausto Martínez Biel (atrás, con sombrero) en una foto (recortada) del famoso fotógrafo ambulante Xosé Vázquez Arias"Rizo". Colección de Miro Martinez Cerredelo, tomada de su Facebook en enero de 2021 https://www.facebook.com/miro.martinezcerredelo ).


"...Acórdome hoxe dun personaxe do que xa teño falado aquí outras veces, o doutor Fausto Martínez Biel, de Xinzo de Limia, irmán de Parsifal e Lohengrin, e de Pepita, que foi un señor interesante, aínda que con fama de tolo, algo excéntrico, con quen eu falaba sempre de boa gana. Chegamos a ser amigos, a pesar da diferenza de idade. Tiña un título falso de marqués, expedido por un garda municipal de Reus que presumía de ser descendente dos Trastámara. Na foto do diploma, o garda parecía un mariscal. Daquela, Fausto era o único dentista que había na vila, ata que un ruso, amigo do meu pai, abriu consulta." ( tomado de Un soño (Carlos Casares, La Voz de Galicia, 22 de marzo de 2000).


Buscando datos sobre la colaboración y ayuda sanitaria y humanitaria que diferentes profesionales de la sanidad de Galicia dieron a la guerrilla antifranquista gallega (Simón, 2021), encontramos ya hace tiempo el nombre de Josefina Martínez Biel. Figuraba ese nombre en un trabajo de investigación de la historiadora Ana Cabana (2013), y en el mismo se señalaba que había sido detenida y sometida a Consejo de Guerra en 1950 por "auxilio al bandolerismo"... El motivo real era haber prestado servicios odontológicos a guerrilleros antifranquistas y enlaces en la zona de Pobra do Brollón-Quiroga-Monforte.

Al indagar más sobre ella, descubrimos a la familia Martínez Biel, vinculada e integrada en la sociedad y cultura de Xinzo de Limia en la posguerra... y de la que hemos logrado reconstruir/recuperar alguna de sus stories.


EL CIRUJANO DENTISTA ANDRÉS MARTÍNEZ VEIGA (1867-1936)

Pocos meses antes del inicio de la Guerra Civil, en marzo de 1936, fallece en Xinzo de Limia (Ourense) el cirujano-dentista Andrés Martínez Veiga a los 69 años. Natural de Nadela-Lugo (nace en 1867). En el momento de su fallecimiento residía en calle Progreso número 37 en Xinzo de Limia (Ourense). Había llegado a la capital de la comarca de A Limia tras un periplo profesional como cirujano dentista en varias localidades (en 1904 en la Casa de Salud "La Gallega" en Madrid; en Lugo con gabinete dental abierto entre al menos 1909 a 1919; Ponferrada en 1924 y Barco de Valdeorras en 1928. A largo de esos años se fue anunciando en la prensa local de la época. 

Estaba en posesión del título de cirujano dentista desde 1894. Se colegia en el Colegio Oficial de Odontología de Pontevedra-Ourense en 1935.

De la Ficha Colegial de Andrés Martínez Veiga en los archivos del COLEXIO OFICIAL DE DENTISTAS DE LA XI REXIÓN PONTEVEDRA E OURENSE.



Tuvo cinco hijos, varios de los cuales residieron en Xinzo de Limia durante la posguerra.

Dos de sus hijos tuvieron nombres poco habituales (Lohengrin, Parsifal...) y el resto fueron Fausto, Roberto y Josefina (Pepita).

Eran los hermanos Martínez Biel, conocidos y apreciados en Xinzo, aunque con fama de algo excéntricos. Tuvieron trayectos vitales a veces un poco borrosas y difíciles de reconstruir pues no quedan familiares en Xinzo que nos puedan orientar, e incluso los historiadores y cronistas locales no han logrado profundizar en algunas de las stories.


LOS HERMANOS MARTINEZ BIEL

Algunos de ellos ejercieron como odontólogos o ayudantes de odontología en Xinzo y en otras zonas de Galicia. Fausto, Roberto y Josefina ejercieron como dentistas o mecánicos dentistas... si bien parece que tan solo Fausto Martínez Biel estuvo colegiado como odontólogo.

Lohengrin era maestro, y antes de la Guerra Civil estuvo en la zona de Córgomo -Valdeorras. Estuvo vinculado a un núcleo del Partido Galeguista en esa zona de Valdeorras (en el entorno de Florencio Delgado Gurriarán). Luego se fue a Estepa (Sevilla). Depurado tras la Guerra, después ejerció como maestro en Tetuán (Marruecos).


Tenemos dudas respecto a la profesión de Parsifal si bien parece que también se dedicó a la odontología en Madrid (según Martínez Cerredelo).

Durante la Guerra Civil y posguerra, Roberto Martínez Biel a los 26 años fue detenido por Orden Gubernativa entre 1937-1938 en el depósito municipal de Quiroga (Lugo) y en Monforte, siendo luego trasladado al campo de concentración de Rianxo - A Coruña. (ver http://www.lugo.es/cs/represion/index.jsp).  Trabajó en la posguerra como mecánico dental (o como dentista no colegiado) en la zona de Xinzo, y según Miro Martínez Cerredelo (historiador local de Xinzo), Roberto solía desplazarse con su moto a pueblos de la raia con Portugal para realizar intervenciones dentales.

Roberto Martínez Biel (foto del archivo de Miro Martínez Cerredelo https://www.facebook.com/miro.martinezcerredelo) . 



Es más desconocida todavía la biografía de Josefina Martínez Biel, conocida como "Pepita" Martínez Biel en Xinzo. Parece que en los inicios de la Guerra civil fue detenida en la zona de A Rúa, si bien no sabemos motivo, pero sí que ejercía allí como "ayudante y auxiliar de odontólogo". En informe de la Guardia Civil del puesto de Xinzo emitido en 1949-1950 se indica que "perteneció a partidos de izquierdas"... En septiembre de 1949, a la edad de 48 años edad, fue nuevamente detenida, encarcelada y sometida a juicio (Consejo de Guerra en Lugo en marzo de 1950) por prestar asistencia sanitaria odontológica a guerrilleros y enlaces de la zona de Pobra do Brollón (
Lugo)... Fue condenada a 6 meses de prisión, saliendo libre de la prisión provincial de Lugo abril de 1950 (fuente: AHP Lugo además de documentación sobre consejo de guerra nos ha sido facilitada por la investigadora Lupe Martínez). En la prensa de la época se indica que había sido detenida "Por el ejercicio indebido de la profesión de Odontología"(El Progreso: Ano XLIII Número 13321 - 1950 xuño 13). No conocíamos hasta más datos sobre ella, salvo que residió en Xinzo los últimos años de su vida.

Recientemente (enero 2023)  el historiador local de Xinzo Miro Martínez Cerredelo nos ha facilitado una foto de grupo en la que figuran los hermanos Pepita y Roberto Martínez Biel.

Os irmáns Martínez Biel, Pepita e Roberto nun grupo de personas nunha foto, Pepita está de pé colléndo mans (Diante do home con gafas de Sol), Roberto é o que está abaixo a dereita da foto cunha rodilla no chan e agarrando o brazo da moza axeonllada ( Archivo de Miro Martínez Cerredelo, foto facilitada en xaneiro de 2023).




FAUSTO MARTÍNEZ BIEL

Fausto Martínez Biel, dentista odontólogo. Nace en Lugo en 1909 y fallece en Xinzo en marzo de 1965. Estuvo colegiado en Colegio de Odontólogos de Coruña-Lugo durante 10-11 años, ejerciendo en localidades como Ortigueira. Desde 1952 colegiado en Colegio Profesional de Odontólogos de Pontevedra-Ourense, y con residencia y actividad profesional en Xinzo de Limia (Ourense).

De la Ficha Colegial de Fausto Martínez Biel en los archivos del COLEXIO OFICIAL DE DENTISTAS DE LA XI REXIÓN PONTEVEDRA E OURENSE .



FAUSTO MARTÍNEZ BIEL y CARLOS CASARES

El novelista y cronista Carlos Casares citó a Fausto Martínez Biel en varias de las columnas periodísticas que publicó en La Voz de Galicia


 

Un bo regalo (Carlos Casares, La Voz de Galicia, 28 de decembro de 1995) http://blogs.lavozdegalicia.es/amarxedotempo/2011/12/28/un-bo-regalo/


Nunha ocasión, falando con Fausto Martínez Biel, un paisano meu de Xinzo de Limia que tiña fama de tolo, pero que non era máis que orixinal e extravagante, pregunteille polo seu pai, que bautizara os fillos con nomes wagnerianos, entre eles Parsifal e Lohengrin. Díxome que nunca lle perdoaría dúas cousas: unha, que non lle puxese Sigfrido, en vez de Fausto, e outra que á única muller da familia lle chamase Pepita, cando puido elixir os nomes de Cósima, Flosshilde e incluso Tristán e Isolda, este último todo xunto.

De Wagner explicoume que non lle gustaba porque era un caloteiro, é dicir, un individuo que pedía cartos e que logo nunca os devolvía. Tampouco lle facía graza que fose tan pequeno. Para o meu paisano, un cabaleiro non debía deixar pufos e, polo que respecta á estatura, a elegancia empezaba no metro setenta e cinco.

Nunca escoitei unha descualificación de Wagner tan arbitraria, a pesar de que este músico esperta aínda hoxe odios irracionais. Eu mesmo non sei como valoralo. En Berlín asistín un día a unha representación de O ouro do Rin que durou seis horas, e saín desconcertado. Onte, por sorpresa, vin na televisión unha película sobre Tannhäuser e quedei marabillado. Tanto que aínda que os Reis non me deixen nada o día 6, xa me dou por contento. O mesmo que se ao meu amigo Fausto lle puxesen o nome de Sigfrido.

 

Un soño (Carlos Casares, La Voz de Galicia, 22 de marzo de 2000) https://blogs.lavozdegalicia.es/amarxedotempo/2015/03/22/un-sono/

"No artigo de onte falei do valor das cousas, que moitas veces non se corresponde co seu valor real. A propósito disto, acórdome hoxe dun personaxe do que xa teño falado aquí outras veces, o doutor Fausto Martínez Biel, de Xinzo de Limia, irmán de Parsifal e Lohengrin, e de Pepita, que foi un señor interesante, aínda que con fama de tolo, algo excéntrico, con quen eu falaba sempre de boa gana. Chegamos a ser amigos, a pesar da diferenza de idade. Tiña un título falso de marqués, expedido por un garda municipal de Reus que presumía de ser descendente dos Trastámara. Na foto do diploma, o garda parecía un mariscal.

Daquela, Fausto era o único dentista que había na vila, ata que un ruso, amigo do meu pai, abriu consulta. Aquilo foi suficiente para que se enemistase cos da miña casa, con tan mala sorte que a única dor de moas que tiven na vida cadroume unha noite na que a única solución era o extravagante. Foi a miña nai comigo. Estivo exquisito.

Era un home elegante, con portes de gran cabaleiro e aqueles que non o coñecían ben non sabían que detrás do chalado que aparentaba ser había un home intelixente e bondadoso, moi amigo de facer favores. Con frecuencia, desconcertaba a todo o mundo coas súas rarezas, como lle sucedeu cunha prima miña, que tivo que acudir a el unha madrugada para que lle cortase unha hemorraxia. A pesar da hora, atendeuna con amabilidade, pero ao rematar díxolle que lle debía un millón de pesetas. Despois de discutir uns minutos, reclamándolle a miña prima seriedade, el respondeulle: “Débesme un millón de pesetas porque me interrompeches un soño que valía ese diñeiro. Pero non che vou cobrar nada”."

 Xente que se desafía (Carlos Casares, La Voz de Galicia,  6 de novembro de 2000) http://blogs.lavozdegalicia.es/amarxedotempo/2014/11/06/xente-que-se-desafia/

"Eu pensaba que iso dos desafíos a espada xa non existía, pero acabo de escoitar na radio que dous señores, ignoro se peruanos ou salvadoreños, queren dirimir un presunto conflito de honra por aquel procedemento, tan decimonónico. Digo presunto conflito porque xa se sabe que a honra, nestas cousas, non pinta absolutamente nada. É unha forma nobre e grandilocuente de nomear unha realidade que a maioría das veces non consiste máis que nun insulto, sen que a honra, que por outra parte eu creo que xa non existe (quero dicir que xa non existe entendida como a entenden estes homes), teña nada que ver con semellante banalidade. Dito de outro xeito, que hai dous señores dispostos a facer o tonto.

Se me lesen alá nos seus países, que non o farán, por suposto, atreveríame a darlles algún consello. Contaríalles dous casos, un deles o do meu amigo Fausto Martínez Biel, que un día se quixo bater a florete con outro amigo meu, Martín Parareda, e que pretendía que eu fose o seu padriño. Cando Fausto lle quixo notificar na Gran Taberna de Xinzo a decisión que acababa de tomar, o desafiado limitouse a dicirlle: “Eres un ganso”.

E xa non houbo desafío porque a solemnidade se fixo cachos ao bater contra o sentido común. Algo semellante ao que lle sucedeu a Prudencio Landín, de Pontevedra, que tamén foi retado un día por un poeta de quen dixera nun periódico que non lle gustaban nada os seus versos románticos. Chegados ao campo da honra, un dos padriños descubriu a unha paisana guichando desde detrás dun hórreo. Ao comunicarlle que tiña que marchar, a boa da muller limitouse a dicir: “Aconselle a eses señoritos que se deixen de liortas e que vaian tomar o sol”. Non lle fixeron caso, pero foi peor, porque cando ían empezar o drama, apareceu un can que os fixo fuxir os dous campo a través, tirando cada un o sable onde puido."

++++++++++++++++++++++++++

Agradecimientos a Miro Martínez Cerredelo, a Sr. Jáudenes (del COLEXIO OFICIAL DE DENTISTAS DE LA XI REXIÓN PONTEVEDRA E OURENSE), a Archivo Histórico Provincial de Lugo, a Ana Cabana, Lupe Martínez y a Julio Prada. 

Links:

-CABANA, A . (2013): "La derrota de lo épico". Valencia: PUV.

-SIMÓN LORDA, D. (2021) : "Médicos e guerrilla: Os sanitarios nas redes de apoio á resistencia antifranquista. https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/medicos-e-guerrilla/20211213135307133984.html

-MARTINEZ CERREDELO, M. https://historiadexinzo.wordpress.com/ 

-GURRIARÁN, R. (1999): Florencio Delgado Gurriarán. Vida e obra dun poeta valdeorrés republicano e galeguista.  A Coruña: Ediciós Do Castro.

-PRADA, J. (2022): O Partido Galeguista en Valdeorras: as coordenadas da represión e o exilio.   Cadernos Ramón Piñeiro, XLV, 233-246.

- Concello de Lugo / Maria Jesus Souto Blanco.  A represión franquista e as súas zonas de penumbra. Vítimas confirmadas e posibles en Lugo ( 1936-1940). http://www.lugo.es/cs/represion/index.jsp [consultado 26 julio 2022].

miércoles, 27 de julio de 2022

Homenaje y recuerdo a Manuel Suárez Castro, alcalde socialista de Ourense en julio de 1936




MANUEL SUÁREZ CASTRO: "Desde el cargo ugetista de directivo del, artesanalmente prestigioso, sindicato ourensano de canteros, al de dirigente máximo del PSOE de Ourense, se extiende una honesta y acrisolada praxis de militante socialista.... La investigación histórica deja traslucir la auténtica "vera eficies" de este tímido, pero a la vez resuelto personaje, a través de una labor política y humana prudente, pacífica, y, sobre todo, contemporizadora, tanto con sus coaligados como con sus enemigos políticos" (tomado del libro de Alberto VALÍN, "Laicismo, educación y represión en la España del siglo XX", 1993, p.93).


 Breve reseña biográfica de Manuel Suárez Castro 

(tomado de  http://seminariodeestudiosmanuelsuarez.blogspot.com/  ):

Nace en Ourense el 6 de octubre de 1889. Fue uno de los máximos exponentes del socialismo ourensano y destacado dirigente de la UGT. Fue Cantero y maestro de obras. Fue, durante el Bienio reformador (1931-1933), teniente de alcalde de ciudad; y en 1936, será alcalde y vicepresidente de la Comisión Gestora de la Diputación en el Gobierno del Frente Popular. Fue uno de los responsables de la obra de la Plaza de Abastos. Era un hombre moderado, de la línea “prietista”, y fue atacado en los inicios de la República por comunistas y anarquistas. Como diputado provincial (Diputado encargado de la Beneficencia y del Hospital) consiguió mejoras en el antiguo Hospital Provincial (As Lagoas) preocupándose no solo por la igualdad de derechos y oportunidades en el acceso a la asistencia sanitaria sino también por la calidad de la atención dispensada.

Al empezar la Guerra Civil pasa las primeras semanas protegido por amigos, para ser posteriormente detenido. Es juzgado el 24 de marzo de 1937, en uno de los consejos de guerra franquistas más importantes de la época. Allí comparecieron entre otros muchos Manuel Suárez Castro, así como Manuel García Barros, teniente de Seguridad; Eduardo Pazos, ex-delegado de Trabajo; Higinio López, ex-alguacil de Hacienda; Antonio Taboada, tipógrafo; Anselmo López García, capitán retirado, y Marcelino Otaduy, agente de Policía. Las sesiones del consejo de guerra se celebraron en el Paraninfo del Instituto. Los condenados a muerte en el juicio fueron fusilados en Ourense en el Campo de Aragón en la madrugada del 28 de Julio de 1937.

HOMENAJES DESDE EL PSdG-PSOE OURENSANO

Ya en el Pleno del Congreso de los Diputados con fecha de 28 de febrero de 2006, el diputado socialista por Ourense, Alberto Fidalgo, anunció que “Manolo Suárez merece un gran reconocimiento de la sociedad ourensana y el PSOE organizará una serie de actos para recuperar su memoria…". Hubo desde entonces algunos actos de homenaje y de memoria de esta figura del socialismo ourensano...y algunas iniciativas también quedaron por el camino (como el fallido Seminario de Estudios Socialistas Manuel Suárez, 2006-2007,ver  http://seminariodeestudiosmanuelsuarez.blogspot.com/).

Mañana la Comisión Executiva Municipal do PSdG-PSOE de Ourense organiza o
el jueves 28 de julio de 2022 un nuevo acto de homenaje y recuerdo a Manuel Suárez Castro, alcalde socialista de Ourense en xullo de 1936, y con motivo del LXXXV aniversario de su muerte.


+++++++++++++++++++



martes, 26 de julio de 2022

“Historia da Medicina Rural Galega”: Exposición en Maceda (Ourense)

“Historia da Medicina Rural Galega”



Organizada por el Museo do Médico Rural en colaboración con el Ayuntamiento de Maceda, se organiza una exposición bajo el título: "Historia de la Medicina Rural Gallega".

Se podrá visitar del 27 de julio al 9 de septiembre de 2022 en el Ayuntamiento de Maceda en horario de 9:00 a 14:30 horas.

En él se realiza un recorrido por la medicina rural a través de paneles informativos.

Empezando por una presentación del museo del Médico Rural, que se encuentra justo debajo de la exposición, y siguiendo con los aspectos que definen a un médico rural.

El consultorio y qué medios tenían, los maletines de los médicos y el instrumental en general, la higiene en las zonas rurales, el cuidado de los niños, las diferencias generacionales, la evolución de las farmacias, y un amplio “recorrido” por la medicina del siglo XX.

LINK: https://museomedicoruralmaceda.com/gl/historia-da-medicina-rural-galega/

Imagen de un médico rural de Galicia. Revista Hora XXV, 1958.  (Archivo David SIMÓN)


lunes, 18 de julio de 2022

Memoria y stories del Dr. Celestino Poza Cobas (en el "Homenaxe nacional en San Simón ás vítimas do franquismo" , Iniciativa Galega pola Memoria, 17 xullo 2022)

El dr. Celestino Poza Cobas (con barba) al lado de otros presos en la isla de San Simón ( tomado de Pereira, 2004).



Llegando a isla de San Simón , en el "Homenaxe nacional en San Simón ás vitimas do franquismo", Iniciativa Galega pola Memoria, 17 xullo 2022. ( foto de Diario de Médico de Guardia)


En la isla de San Simón, en el "Homenaxe nacional en San Simón ás vitimas do franquismo", Iniciativa Galega pola Memoria, 17 xullo 2022. ( foto de Diario de Médico de Guardia)


Alguno de los integrantes de la redacción de "Diario de un médico de guardia", tuvimos la oportunidad de participar en el emotivo acto organizado el 17 de julio de 2022 desde la "Iniciativa Galega pola Memoria", para homenajear a los represaliad@s por la Dictadura franquista en la cárcel-isla de San Simón (en el fondo de la ría de Vigo (Pontevedra). Mas de 500 personas de 30 entidades de toda Galicia se juntaron en el "Homenaxe nacional en San Simón ás vitimas do franquismo", que este año se centró en el recuerdo y  homenaje a los guerriller@s que plantaron cara desde Galicia al régimen franquista. 

Durante toda la jornada se reivindicó el que San Simón sea considerado como un "espazo de memoria", en el que impere el respeto por lo acontecido en este centro de detención y prisión franquista entre os anos 1936 e 1943.

Disfrutamos e aprendimos mucho de la fantástica visita guiada a la isla de la mano del profesor y parlamentario autonómico galego Luis Bará. Bará, que tuvo un magnífico blog ("Non des a esquecemento" http://nondesaesquecemento.blogspot.com/ ) dedicado a la memoria de la Galicia represaliada y resistente, nos llevó por todos los rincones de la isla de San Simón, desgranando muchas stories de memoria y de reconocimiento/reparación a los cientos y cientos personas que allí sufrieron cárcel, tortura y muerte... 

Visita guiada por Luis Bará a la isla de San Simón en  "Homenaxe nacional en San Simón ás vitimas do franquismo", Iniciativa Galega pola Memoria, 17 xullo 2022.  ( foto de Diario de Médico de Guardia)


El médico de la larga barba: el Dr. Celestino Poza Cobas

Entre otras stories de las personas allí encarceladas y represaliadas, Luis Bará tuvo un recuerdo especial por el médico pontevedrés Celestino Poza Cobas (Pontevedra, 1868-1956), y mostró  a los asistentes al acto una foto-retrato del Dr. Poza.

Este galeno fue diputado por la Unión Republicana en las elecciones de 1936 y encarcelado en agosto de 1936. Sometido a consejo de guerra, fue condenado a prisión, y acaba encarcelado con uno de sus hijos (el también médico Celestino Poza Pastrana) en la Isla de San Simón. Allí recibió la noticia del fusilamiento de su otro hijo, Luis. Fue puesto en libertad en 1941. Su clínica y su casa fueron saqueadas y sus bienes incautados. Ya algunos datos -sobre este médico y otros médicos represaliados en Galicia en la G.Civil y posguerra- dimos en nuestro libro hace unos años (ver libro).

Celestino Poza Cobas (Pontevedra, 1868-1956) 

Luis Bará rercordando al dr. Poza y mostrando su foto en la visita guiada a la isla de San Simón, en  "Homenaxe nacional en San Simón ás vítimas do franquismo", Iniciativa Galega pola Memoria, 17 xullo 2022.  ( foto de Diario de Médico de Guardia)

Bará ya le dedicó en su blog una magnífica entrada al Dr. Poza... , y de esa entrada tomamos algunos párrafos:  (O HOME DA BARBA LONGA. http://nondesaesquecemento.blogspot.com/2016/04/o-home-da-barba-longa.html):

"...o ancián médico republicano, laico e masón, foi detido, encarcerado, torturado, trasladado a distintos cárceres da provincia. Tamén os seus fillos Luís e Tino foron detidos. E os automóbiles e o hospital saqueados e incautados.

O home da barba longa, o amigo dos pardais, foi trasladado á illa de San Simón. Compartiu os días do presidio co seu fillo Tino, médico coma el. Alí recibiron a noticia da condena a morte de Luís, fusilado na Caeira o 12 de novembro do 36. No mesmo mencer tenebroso no que foi fusilado José Adrio Barreiro, casado coa súa filla Aurora. Aquela noite, aquela madrugada infinda de dor e de insomnio, na illa de San Simón, o vello da barba longa e o seu fillo Tino e os amigos máis próximos compartiron as horas sen esperanza no pequeno cuarto do pabillón que ocupaban desde que se negaran a aceptar un lugar de privilexio nas oficinas do cárcere.

Mais houbo privilexios que si aceptaron. O de curar as feridas do corpo e da alma. O de coidar os enfermos. O de animar e consolar aos tristes e derrotados. O privilexio da dignidade, que nunca os abandonou, nin nos peores días daquel tempo infame, cando ían matando, un a un, os compañeiros de loita: Bóveda, Victor Casas, Caamaño, Abraham Zbarski, Telmo Bernárdez...

A dignidade que fixo estremecer a terra baixo os pés o día en que o vello da barba longa e o seu fillo Tino e Evaristo Mosquera e os evanxélicos de Marín se negaron a comungar, na cerimonia relixiosa do día do patrón da illa, o 28 de outubro de 1938. Diante das autoridades militares e relixiosas, naquel día de desfiles e discursos e banda de música, aqueles homes escribiron unha fermosa lección de dignidade e de coraxe. Porque estaban presos si, mais non estaban derrotados.

O home da barba longa, o amigo dos pardais, seguiu escribindo a súa historia de xenerosidade cando chegaron os vellos á illa, inzados de piollos e pulgas, esfameados, desorientados, enfermos e tristes. Foi daquela cando ordenou poñer ao lume grandes potas que empregaban nas cociñas e ferver nelas as roupas daqueles anciáns. E era unha imaxe de espanto a da masa branca de piollos que saian flotando á superficie...

Despois do cárcere, despois da morte que abateu a familia, despois da dor e do expolio, seguiu en pé, loitando sempre na mesma causa. E cando morreu, o 8 de agosto de 1956, aos 88 anos, o seu corpo foi soterrado no cemiterio civil de Pontevedra. E alí segue, faro de luz da Galiza resistente, da república laica e solidaria. Para sempre, Celestino Poza Cobas, o nome da dignidade humana" ( texto de  O HOME DA BARBA LONGA. http://nondesaesquecemento.blogspot.com/2016/04/o-home-da-barba-longa.html  [consultado 18 de julio de 2022])

.

 Parabéns à Iniciativa Galega pola Memoria.

https://www.facebook.com/igmemoria/

"Homenaxe nacional en San Simón ás vítimas do franquismo", Iniciativa Galega pola Memoria, 17 xullo 2022. ( foto de Diario de Médico de Guardia)

"Homenaxe nacional en San Simón ás vítimas do franquismo", Iniciativa Galega pola Memoria, 17 xullo 2022. ( foto de Diario de Médico de Guardia)



LINKS:
-PARDO, M. (2021).  'Dores', o documental que deita luz sobre a escuridade dos campos de concentración franquista en Galicia.  https://praza.gal/cultura/dores-o-documental-que-deita-luz-sobre-a-escuridade-dos-campos-de-concentracion-franquista-en-galicia?fbclid=IwAR2y7miwDn1tAbcEPtc3pqLxRorpldBDYDGGHv1D4NOiEYsQP0d3o1Oo88k




- BARÁ, L. (2017). "Non des a esquecemento"·. IEM - Institudo De Estudos Miñoráns. 
-"Aillados (A memoria dos presos de 1936 na Illa de San Simón)"
A.Caeiro, J.A. González y C.M. de Sáa. Ed. Ir Indo, 1995.


-CILIA TORNA (2022). Matías da Torre: “San Simón debe ser nomeada como illa da memoria”. https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/matias-da-torre-san-simon-debe-ser-nomeada-como-illa-da-memoria/20220716080506147884.html

-CILIA TORNA (2022). A memoria enche San Simón para homenaxear a guerrilla galega. https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/memoria-enche-san-simon-homenaxear-guerrilla/20220717113612147906.html

-PEREIRA MARTÍNEZ, C. (2004): «A familia Poza: un exemplo de republicanismo e librepensamento
en Pontevedra», Anuario Brigantino, 2004, 27, pp. 265-312. 

miércoles, 13 de julio de 2022

Guerrilleros, exiliados, servicios secretos y otras stories de la guerra civil y la posguerra en la raia seca ourensana de As Frieiras (A propósito del libro "A primeira resistencia armada ao golpe militar na Galiza ( 1936-1940)" )

 

Vista de la calle principal de A Gudiña (Ourense),  Aproximadamente hacia 1955. Uno de los concellos del sureste de la provincia de Ourense, en la zona de As Frieiras, con frontera ("raia seca") con Portugal.(( Archivo de David Simón & Diario de un médico de guardia)). 


" A primeira resistencia armada ao golpe militar na Galiza( 1936-1940)", por Eliseo Fernández y Dionísio Pereira ( editorial Em selecta companha, 2022 http://companha.gal/produto/a-primeira-resistencia-armada ).


Interesantísima lectura la del libro de Eliseo Fernández y Dionísio Pereira sobre la guerrilla antifranquista galega entre 1936 -1940, y publicado hace unas semanas: "A primeira resistencia armada ao golpe militar na Galiza (1936-1940)"( editorial Em selecta companha, 2022 ).

"O fenómeno da resistencia armada, en xeral, e da guerrilla en particular, conta na Galiza cunha abondosa produción bibliográfica, á que continuamente veñen sumándose biografías de loitadores antifranquistas, historias locais, estudos das diferentes tendencias ideolóxicas presentes neste movemento ou, máis recentemente, aspectos transversais tal que a relación das guerrillas coa sociedade rural na que nace ou actúa, a guerrilla do “chan” e moi especialmente a participación da muller. A maior parte dos traballos de investigación histórica reflicten o que foi a actividade das grandes organizacións aglutinadoras da resistencia guerrilleira (Federación de Guerrillas de León-Galicia, Ejército Guerrillero de Galicia), nos anos 40 do século pasado. E, malia todo, existe unha prehistoria da actividade destas agrupacións que afunde as súas raíces na aínda pouco coñecida resistencia armada levada a cabo na retagarda durante os anos da Guerra Civil e que, mesmo, pode se relacionar con algunhas actividades clandestinas dos tempos da IIª República. O obxectivo desta achega, é o de ofrecer unha visión de conxunto sobre esta temática a penas transitada." ( tomado de http://companha.gal/produto/a-primeira-resistencia-armada)

Aporta muchos datos y novedades del conjunto de Galicia....pero desde "Diario de un médico de guardia" queríamos destacar todas lo que el libro saca a la luz y documenta sobre la actividad de los grupos guerrilleiros de la "raia seca" de Ourense en zona de Monterrei e As Frieiras (concellos de A Gudiña y de A Mezquita, ambos en Ourense) . Estuvieron en conexión con redes de evasión hacia Portugal, y también con actividades tuteladas o supervisadas por los servicios secretos franceses. En estas acciones, coordinadas desde la zona del Pais Vasco francés, tuvo importancia entre otros el galeguista Ramón de Valenzuela, quien reclutó a excombatientes republicanos para efectuar dichas misiones.
Uno de los enviados desde Francia a Portugal para contactar con la guerrilla de la "raia seca", fue el excalde republicano de A Gudiña, Felicísimo Pérez Ortega ( de Izquierda Republicana). Siempre se pensó que se había exiliado a Argentina nada más triunfar la sublevación militar en Galicia.....pero, sin embargo, tuvo un recorrido vital de compromiso y lucha antifranquista en esos años que se desconocía hasta ahora - incluso en su tierra natal-. Ya algunas pistas las había dado Ramón de Valenzuela en su libro/novela "Era tempo de apandar", pero las recientes investigaciones de Seixas Seoane (2020), Pastoriza Rozas (2022), y ahora las de este libro de Eliseo Fernández e Dionísio Pereira -además de los interesantes artículos de Cilia Torna en el diario Nós (2022)- aclaran y aportan novedades de esa desconocida storie de la posguerra y de la resistencia antifranquista y del exilio.

Vista de A Gudiña desde la zona de "os chaos" de Tameirón. Al fondo Serras del Invernadeiro e Queixa... 2012. Foto de David Simón . Tomado de  https://diariodeunmedicodeguardia.blogspot.com/2012/02/paisajes-e-historias-de-la-guerrilla.html


Para más datos y stories, de As Frieiras y de otras zonas gallegas...y siempre apoyadas con solidez documental, recomendable leer el libro de Dionísio Pereira y Eliseo Fernández....
Aportamos en este post una novedad documental hasta ahora nunca publicada. Un retrato del alcalde republicano de A Gudiña, Felicísimo Pérez Ortega, facilitado por sus familiares hace unos días.


Retrato de Felicísimo Pérez Ortega en 1949. Fue alcalde republicano del Frente Popular ( x Izquierda Republicana) en A Gudiña en 1936. Enviado desde Argentina a sus familiares en A Gudiña. Facilitado por familiares ( Celso Saquete, A Gudiña). Junio 2022.


Portada de "Era tempo de apandar", de Ramón de Valenzuela. Ver algo mas sobre este autor en http://www.bandeira.org/personaxes/ramon/biografcas.htm

ALGUNOS LINKS:

- CILIA TORNA (2022).  As redes de fuga da Galiza franquista promovidas polos nacionalistas. https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/redes-fuga-da-galiza-franquista-promovidas-polos-nacionalistas/20220109092013135379.html [consultado 13 julio 2022].

- CILIA TORNA (2022). O apoio dos servizos secretos franceses á loita das guerrillas antifascistas galegas. https://www.nosdiario.gal/articulo/memoria/apoio-servizos-secretos-franceses-loita-das-guerrillas-antifascistas-galegas/20220531180835144643.html  [consultado 13 julio 2022].

 FERNÁNDEZ,  E. & PEREIRA, D. (2022): " A primeira resistencia armada ao golpe militar na Galiza (1936-1940)", ( editorial  Em selecta companha, 2022). http://companha.gal/produto/a-primeira-resistencia-armada

-PASTORIZA ROZAS, JL (2022). "Salvar o pelello e gañar a vida no exilio. Florencio Delgado Gurriarán, Ramiro Illa Couto e as redes de axuda a refuxiados republicanos en Francia en 1939 " .  Cadernos Ramón Santiago (XLV), p. 213-232. Santiago: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.

- SIMÓN LORDA , D. (2001): Santoral laico da bisbarra das Frieiras. A Trabe de ouro, 2001,  Número 48 Páginas 69-74.   https://issuu.com/davidsimon/docs/skmbt_c45113120821290_santoral_laic  [consultado 13 julio 2022].

--SIMÓN LORDA, D. (2009): De Chaguazoso a Chaguazoso -pasando por el Parque Nacional de Dartmoor-. Diario de un médico de guardia, 13 de diciembre de 2009.  https://diariodeunmedicodeguardia.blogspot.com/2009/12/de-chaguazoso-chaguazoso-pasando-por-el.html   [consultado 13 julio 2022].-

- SIMÓN LORDA, D. (2010): Noticias "republicanas" desde "As Terras das Frieiras": Cádavos (A Mezquita), Fructuoso Manrique y "Don Sergio". Diario de un médico de guardia,   17 de enero de 2010. https://diariodeunmedicodeguardia.blogspot.com/2010/01/noticias-republicanas-desde-as-terras.html  [consultado 13 julio 2022].-

- SIMÓN LORDA, D. (2012):  Paisajes e historias de la guerrilla antifranquista en la "raia seca": por Terras das Frieiras y A Rota Fría Trasmontana. Diario de un médico de guardia, 25 de febrero de 2012.  https://diariodeunmedicodeguardia.blogspot.com/2012/02/paisajes-e-historias-de-la-guerrilla.html [consultado 13 julio 2022].