‘Sementeira e memoria. Represalia e desagravio dun médico lucense republicano'

Dibujo de Conde Corbal. Carpeta " O fardel da Guerra".

Ya dimos cuenta en otra entrada del blog de la historia del médico de O Incio-Lugo asesinado en 1936 por la maquinaria represora de los sublevados fascistas. Uno de sus familiares, José Luis Díaz Gómez, médico en México, acaba de publicar un libro sobre sus avatares biográficos y que se titula "Sementeira e memoria. Represalia e desagravio dun médico lucense republicano" (Ed. do Castro). Este autor ya publicó un adelanto de este libro en Grial en 1996 en un artículo titulado "O tío Manolo, o pequeniño do Incio". Damos la bienvenida y la enhorabuena a la publicación y a la iniciativa de Díaz Pardo (ed. do Castro) por sacar adelante una vez más otro volumen dedicado a los años de la Segunda República y la Guerra Civil en Galicia.. Reproducimos debajo una reseña/noticia del periódico El Progreso (Lugo) de hace un par de días acerca de la novedad editorial. ------------ REPORTAXE Vida e morte dun republicano EL PROGRESO (LUGO),06/01/2010 - A. Casanova (Sarria) http://elprogreso.galiciae.com/nova/45790.html?lang=gl Un bo día de 1986, o médico e investigador da Universidade Nacional Autónoma de México José Luís Díaz Gómez atopou na casa dos seus antepasados, en San Xoán de Sirgueiros (O Incio), unha nota que marcaría o seu destino. O conciso documento dicía: «O 11 de setembro de 1936 matáronme a Manolo os fascistas, de Laiosa ao Incio». O seu autor era Juan Díaz Mendoza, Papá Juanito, avó de José Luís Díaz e patriarca da casa O Castelo de Sirgueiros, quen mostraba así a súa dor pola morte do seu primoxénito. A vítima non era outra que o republicano Manuel Díaz González, coñecido como ‘O pequeniño do Incio' e ‘O médico dos pobres', quen tamén foi alcalde deste municipio e deputado provincial. Aquel vello manuscrito foi o estímulo decisivo para a elaboración dun amplo traballo de investigación sobre a vida e a morte de Manuel Díaz cuxo resultado se recolle no libro ‘Sementeira e memoria. Represalia e desagravio dun médico lucense republicano', que acaba de ver a luz dentro da série Documentos de Edicións do Castro. Nesta obra, José Luís Díaz desglosa a figura do seu tío Manolo, nacido no Incio en 1886, falecido violentamente na estrada de Laiosa á Cruz tras ser ‘paseado' atado a un cabalo, e enterrado nunha improvisada foxa próxima ao cemiterio municipal. Estudos Manuel Díaz era un home coa estatura dun neno, consecuencia dunha meninxite que sufriu a curta idade. A súa constitución física valeulle o alcume de 'O pequeniño do Incio', pero tamén se gañou o sobrenome de 'O médico dos pobres', aquel que non cobraba polos seus servizos aos máis necesitados. Cursou os seus estudos de Medicina en Santiago entre 1906 e 1914, época en que a facultade compostelá vivía «un momento esplendoroso», segundo explica o autor do libro. Na vida universitaria fraguouse a súa posición política e coñeceu a personalidades como Afonso Rodríguez Castelao, con quen «curiosamente compartía data de nacemento» e con quen formou parte da estudiantina tocando unha pequena arpa que aínda se conserva na casa familiar. Neste municipio comezou a exercer como médico —tras pasar por La Bañeza— en 1929, xa casado con Regina Carneiro Pardo, veciña de Freituxe. De novo a enfermidade fixo fatal aparición na súa vida e levou moi nova á esposa de Manuel Díaz, quen anos máis tarde contraería matrimonio, «a petición da familia política», coa súa cuñada, Luz Carneiro. Segundo apunta José Luís Díaz, no exercicio do medicamento o seu tío Manolo cultivou fama entre os seus veciños de home «compasivo, eficiente e competente». Preocupado pola hixiene e a prevención de enfermidades, destacou tamén pola investigación sobre o bocio endémico nesa zona, estudos que serían citados en 1921 por Gregorio Marañón, pioneiro da endocrinoloxía en España. Alcalde Á marxe da súa actividade como médico, Manuel Díaz foi nomeado tamén deputado provincial e ostentou a alcaldía do Incio durante un breve período, entre febreiro e novembro de 1924, cando o delegado do gobernador o destituiu «coa escusa» de non figurar empadroado. Amigo, entre outros, do doutor lucense Rafael de Veiga Barrera e do tamén deputado do Incio Ricardo Gasset, Manuel Díaz militou no Partido Republicano Galego fundado por Casares Quiroga e en Esquerda Republicana. Persecución Co levantamento militar de 1936, a familia Díaz González foi «ferozmente perseguida», particularmente Manuel e o seu irmán José, tamén destacado militante da República, profesor e ex alcalde do Incio. De feito, a súa esposa, quen exercía igualmente como mestra neste municipio, foi obrigada a pasear pola capitalidade rapada ao cero, segundo recolle o libro. Entre os represaliados cóntanse tamén o concelleiro de Sarria Pedro García Arcas e o industrial Victoriano Cabarcos López, a cuxo funeral asistiu en xuño de 1936 Manuel Díaz, desconocedor da sorte que correría pouco despois. Tras un tempo refuxiado en casa da súa irmá María na Penela (Monforte), unha denuncia anónima posibilitou o seu arresto e o do seu irmán José, conducidos a prisión. Cóntase que Manolo intentou fuxir vestido de muller ou de monxa e que houbo un simulacro de fusilamento que lle permitiu escapar e esconderse no domicilio do farmacéutico de Sarria Antonio Pena, en Xulián (Bóveda). José Luís Díaz narra como «a cuadrilla de falanxistas» irrompeu na vivenda e arrestou ao médico, atándolle as mans cunha soga á cola dun cabalo, que o arrastraría desde Xulián cara a Laiosa. Alí foi visto pola súa irmá Lola, que regresaba en autobús logo de buscalo e gritou toleada: «Mátenme a min e non a este santo». O crime produciuse pouco despois na Casa da Serra, na antiga estrada de Laiosa ao Incio, onde soaron os disparos que acabaron coa súa vida. O seu corpo foi recollido por un dos seus sobriños, quen con só 17 anos tivo o difícil papel de darlle sepultura. Outro dos seus sobriños, José Luís Díaz, loita agora por recuperar os seus restos e por dar recoñecemento ao médico do Incio coa publicación da súa historia.

-----------------

Vista de la zona del embalse de Vilasuso -O Incio, no lejos de donde asesinaron al Dr. Díaz en 1936.